De 21e eeuw draait op cafeïne: nooit eerder in de geschiedenis van de mensheid hebben we zoveel geconsumeerd. Deze krachtige natuurlijke chemische stof wordt beschouwd als ‘s werelds meest geconsumeerde psychoactieve stimulant – dat wil zeggen een stof die het zenuwstelsel beïnvloedt.

Zodra ze thee in China en koffie in het Midden-Oosten (of Noord-Afrika, de verslagen verschillen) ontdekten, waren de Europeanen eraan verslaafd. Hier waren dranken die het tegenovergestelde deden van de wijn en het bier waarmee ze al zo vertrouwd waren: koffie en thee verscherpten de geest in plaats van hem te verwarren. Ze schudden gebruikers wakker in plaats van ze in slaap te sussen.

In de loop der eeuwen is cafeïne van thee en koffie overgewaaid naar andere producten, zoals chocolade, cola en – de laatste decennia – energiedrankjes, die een grote hit blijken te zijn bij bepaalde bevolkingsgroepen. Cafeïne wordt ook vaak gebruikt in vrij verkrijgbare geneesmiddelen, zoals aspirine en griepmiddelen.

 

Wat is cafeïne?

Cafeïne is een “fytochemical”, wat betekent dat het een plantaardige oorsprong heeft. Het wordt geproduceerd in de zaden, bladeren en vruchten van verschillende planten in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Waarom? Omdat cafeïne hen een aantal opmerkelijke voordelen biedt. Het is, geloof het of niet, een krachtig natuurlijk insecticide, dus de productie van cafeïne ontmoedigt destructieve begrazing door insecten. Het beïnvloedt ook nabije zaden die door rivaliserende planten worden weggeworpen, en vertraagt of verhindert zelfs helemaal de ontkieming.

Wanneer het door mensen wordt geconsumeerd, blokkeert cafeïne de werking van een chemische stof in de hersenen die adenosine heet, waardoor slaperigheid wordt tegengegaan, onze hartslag wordt verhoogd en ons metabolisme wordt versneld. Deze reacties zorgen voor een krachtige maar tijdelijke boost in energie en alertheid. Een dosis cafeïne kan onze concentratie verbeteren en zelfs onze motorische coördinatie, zodat we ons met wat meer behendigheid door de wereld kunnen bewegen.

Er is zelfs aangetoond dat cafeïne de prestaties tijdens aërobe oefeningen en sport – bijvoorbeeld fietsen en sprinten – verbetert. Cafeïne werd een veelgebruikt ingrediënt in medicijnen zonder recept nadat studies hadden aangetoond dat het de werkzaamheid van stoffen als aspirine aanzienlijk verhoogde.

Maar het plaatje is niet helemaal rooskleurig. Net als andere psychoactieve stoffen, kan cafeïne een gewoonte worden. Ons lichaam raakt gewend aan de oppepper van onze ochtendkoffie of kop thee en na verloop van tijd wordt het moeilijker en moeilijker om wakker te worden en te functioneren zonder. De hoge cafeïneconcentraties die velen van ons nu consumeren, tasten onze hersenen en ons zenuwstelsel aan: mensen die plotseling stoppen, worstelen vaak dagenlang met een reeks onaangename ontwenningsverschijnselen, waaronder hoofdpijn, angst en vermoeidheid.

 

Niet iedereen is er dol op

Wat is cafeïne-intolerantie? De manier waarop ons lichaam op cafeïne reageert, hangt af van twee dingen: onze algemene gezondheidstoestand en onze genetische achtergrond. Sommigen van ons kunnen met plezier meerdere koppen koffie achterover slaan zonder er iets van te voelen, terwijl anderen zich al na een paar slokken nerveus en angstig beginnen te voelen. De meerderheid van de mensen zit misschien ergens in het midden.

Cafeïne-intolerantie is een overgevoeligheid voor deze opmerkelijke stof. Typische symptomen zijn:

  • Moeilijk in slaap vallen of in slaap blijven
  • Gevoelens van rusteloosheid of angst
  • Excessieve vermoeidheid
  • Hoge bloeddruk
  • Maagklachten en darmstoornissen

Veel van deze symptomen kunnen door andere aandoeningen worden uitgelokt, dus het is niet altijd gemakkelijk om zeker te weten of u op cafeïne reageert. Als de symptomen onmiddellijk optreden nadat je een kop koffie hebt gedronken of een chocoladereep hebt gegeten, kun je het verband leggen, maar het lichaam heeft enkele uren nodig om cafeïne volledig te metaboliseren, dus het kan zijn dat de symptomen pas later optreden. Vertrouw op je instinct en luister naar je lichaam. Als je je al een tijdje onwel voelt na het eten of drinken van cafeïnehoudende producten, dan is het verband misschien duidelijker.

Probeer de eliminatie-aanpak: stop met thee, koffie, energiedrankjes of wat je eigen specifieke ondeugd ook is en kijk of je symptomen verdwijnen. Als dat zo is, kunt u beginnen uw levensstijl en dieet dienovereenkomstig aan te passen.

Maar het stoppen met cafeïne kan ook ontwenningsverschijnselen veroorzaken bij zware cafeïnegebruikers, dus een snellere en gemakkelijkere aanpak kan zijn om een gevoeligheidstest te ondergaan. Stuur een uitstrijkje op en u krijgt een gedetailleerde, op DNA gebaseerde analyse van de specifieke reacties en gevoeligheden van uw lichaam. Als blijkt dat je gevoelig bent voor cafeïne, moet je natuurlijk nog steeds minderen – maar dan weet je tenminste waar je aan toe bent!

 


 

Geschreven door Bev Walton

Voedingsschrijver en voedingsdeskundige, diëtist

Een chef-kok van meer dan 35 jaar met ervaring in alle soorten keukens, dieetplannen, receptontwikkeling, gezondheid en voeding. Ik schrijf al meer dan 10 jaar voor zowel tijdschriften, websites en ghostwriting voor ebooks, Kindle en volledig gepubliceerde boeken. Ik heb een graad in voeding en diëtetiek en werk met restaurants en organisaties binnen de gezondheidszorg. Ik ben ook in staat om hoge kwaliteit foto’s te maken van gemaakte recepten. Geen schrijfopdracht is te groot, en terwijl ik gespecialiseerd ben in het bovenstaande, ben ik in staat om te schrijven over elk onderwerp dat je naar me gooit. Lid van de Gilde van voedsel schrijvers.